Protiv odluke Ustavnog suda o poljoprivrednom zemljištu bile samo sudije iz Republike Srpske.
Sporni član 53 Zakona o poljoprivrednom zemljištu RS bit će izbrisan dan nakon što odluka bude objavljena u Službenom glasniku BiH. Ustavni sud BIH konstatovao da prvenstveno država BiH ima pravo nastaviti da regulira državnu imovinu, te da državna imovina reflektira državnost, suverenitet i teritorijalni integritet BiH.
Sedam sudija, od ukupno devet ustavnih sudija, glasalo je za odluku kojom je Ustavni sud BiH ukinuo član 53 Zakona o poljoprivrednom zemljištvu Republike Srpske. Protiv su glasali predsjednik Ustavnog suda – Zlatko Knežević i Miodrag Simović, dok su za glasale sudije – Mato Tadić, Valerija Galić, Mirsad Ćeman, Seada Palavrić, Margarita Caca Nikolovska, Tudor Patiru i Giovanni Grasso. To znači da su, osim međunarodnih sudija i onih iz reda bošnjačkog naroda, i sudije Hrvati glasali da se ukida odredba Zakona o poljoprivrednom zemljištu RS.
„Ukinuti član 53. Zakona o poljoprivrednom zemljištu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 93/06, 86/07, 14/10, 5/12 i 58/19), u skladu sa članom 61. stav (3) Pravila Ustavnog suda, prestaje važiti narednog dana od dana objavljivanja odluke Ustavnog suda u “Službenom glasniku Bosne i Hercegovine”, piše u odluci koju je danas potpisao predsjednik Ustavnog suda Zlatko Knežević.Odluka bi trebala biti objavljena u narednom broju Službenog glasnika BiH, a dan nakon objave poljoprivredno zemljište u Republici Srpskoj će se morati knjižiti na državu BiH, a ne na entitet, kako je bilo predviđe osporenom odredbom. Žurnal je u posjedu kompletne presude Ustavnog suda BiH, a u nastavku teksta ćemo objaviti ključne detalje.
ŠTA JE NAVEDENO U ODLUCI: „Iz osporene odredbe proizlazi da je Republika Srpska utvrdila da stupanjem na snagu izmjena i dopuna Zakona o poljoprivrednom zemljištu predmetno poljoprivredno zemljište po sili zakona postaje svojina i posjed Republike Srpske, te je st. 3, 4. i 5. propisala postupak upisa svojine. Ustavni sud zapaža da je osporenom odredbom Republika Srpska regulisala postupak upisa svojine u svoju korist na imovini za koju je Ustavni sud utvrdio da predstavlja državnu imovinu. Prema osporenoj odredbi predmetno poljoprivredno zemljište postaje „vlasništvo” Republike Srpske“, navedeno je pod tačkom 38. Odluke Ustavnog suda BiH.Nadalje, sudije Ustavnog suda BiH, uz izdvojeno mišljenje sudija Kneževića i Simovića, konstatuju da je „predmetnim Zakonom o poljoprivrednom zemljištu određeno da poljoprivredno zemljište predstavlja prirodno bogatstvo i dobro od opšteg interesa koje se koristi za poljoprivrednu proizvodnju i ne može se koristiti u druge svrhe osim u slučajevima i pod uslovima utvrđenim tim zakonom“.
„Ustavni sud zapaža da je pravni režim poljoprivrednog zemljišta i u prethodnim pravnim sistemima Bosne i Hercegovine (SR BiH, R BiH) bio određen na sličan način, kao javno dobro o kojem odlučuje država. Tako je Ustav SR BiH (član 92.) propisao da dobra od opšteg interesa u koja spadaju pored ostalog, zemljište, šume, vode i druga prirodna bogatstva, uživaju kao dobra od opšteg interesa posebnu zaštitu i koriste se pod uslovima i na način propisan zakonom. Međutim, osim što je definisano kao javno dobro od opšteg interesa poljoprivredno zemljište također služi i kao sredstvo rada u poljoprivrednoj proizvodnji koja je od opšteg značaja. S tim u vezi Ustavni sud ističe da je u pravnom sistemu SR BiH poljoprivredno zemljište imalo status opštenarodne imovine, odnosno kasnije društvene svojine koja je u sebi sadržavala prava upravljanja, korištenja i raspolaganja. Tako su Zakonom (SFRJ) o poljoprivrednom zemljišnom fondu opštenarodne imovine i dodjeljivanju zemlje poljoprivrednim organizacijama iz 1953. godine po prvi put pravom korištenja bila obuhvaćena sredstva za rad poput poljoprivrednog zemljišta. Imajući u vidu postojanje pravnog kontinuiteta države BiH prema članu I/1. Ustava BiH, Ustavni sud zapaža da iz navedenog proizlazi da i u prethodnim pravnim sistemima (SR BiH) zemljište uopće, uključujući i poljoprivredno zemljište predstavljalo je javnu odnosno državnu svojinu“, piše u Odluci.
U okviru tačke 37., Ustavni sud BiH, odgovarajući na pitanje da li predmetno poljoprivredno zemljište predstavlja dio državne imovine čiji je titular BiH, konstatuje da „da je Bosna i Hercegovina titular imovine njenih pravnih prednika, odnosno da predmetno poljoprivredno zemljište predstavlja dio državne imovine čiji je titular BiH“. „Sljedeće pitanje na koje Ustavni sud treba odgovoriti jeste da li je Republika Srpska imala ustavnu nadležnost da regulira pravni status predmetnog poljoprivrednog zemljišta kao svoje vlasništvo. U navedenom predmetu broj U-1/11 Ustavni sud je zaključio da „u smislu člana I/1. Ustava BiH, BiH ima pravo nastaviti da regulira „državnu imovinu“ čiji je ona titular, znači sva pitanja koja su povezana s pojmom „državne imovine“ kako u građanskopravnom, tako i u javnopravnom smislu. Ovakav zaključak je jedini mogući logički i materijalni sadržaj pojma „identiteta i kontinuiteta“ iz citirane odredbe. Dalje, Ustavni sud ponavlja da je, iako svaki nivo vlasti uživa ustavnu autonomiju, entitetska ustavna nadležnost podređena obavezi da mora biti u skladu s Ustavom BiH i „odlukama institucija BiH“. To jasno proizlazi iz odredbi člana III/3.b) Ustava BiH. Osim toga, pravo države BiH da regulira pitanje državne imovine proizlazi i iz odredbe člana IV/4.e) Ustava BiH. Naime, ako se imaju u vidu prethodni zaključci, prvenstveno da država BiH ima pravo nastaviti da regulira državnu imovinu, odnosno da je titular državne imovine, a da odredbe člana IV/4.e) Ustava BiH propisuju nadležnost Parlamentarne skupštine u ostalim pitanjima koja su potrebna za provođenje dužnosti države, a da državna imovina reflektira državnost, suverenitet i teritorijalni integritet BiH, nedvojbeno je da navedena odredba daje ovlaštenja državi BiH odnosno Parlamentarnoj skupštini da regulira pitanje državne imovine. Prema tome, ovdje se radi o isključivoj nadležnosti BiH koja proizlazi iz čl. I/1, III/3.b) i IV/4.e) Ustava BiH.“ (op. cit. U-1/11, tačka 80.)“, navode sudije Ustavng suda BiH.
ŠTA JE TRAŽILA REPUBLIKA SRPSKA: Republika Srpska je svoj Zakon branila tvrdnjom da prema Okvirnom zakonu o privatizaciji državnih preduzeća i banaka pripada entitetima koji su bili zaduženi za privatizaciju. „Ustavni sud zapaža da je Okvirnim zakonom o privatizaciji državnih preduzeća i banaka nesporno priznato pravo entitetima da privatiziraju preduzeća smještena na njihovoj teritoriji. Međutim, Ustavni sud zapaža da je također, nesporno da predmetno poljoprivredno zemljište nije bilo upisano u bilo kakvim javnim evidencijama kao imovina preduzeća (poljoprivrednih zadruga, kombinata i sl.) i koja bi kao takva mogla biti predmet privatizacije. Naprotiv, predmetno zemljište je evidentirano kao opštenarodna imovina, društvena, odnosno državna svojina sa pravom korištenja i upravljanja, odnosno kao takvo je predstavljalo imovinu tadašnje države (SR BiH). Navedeno potvrđuju i odredbe Zakona o početnom bilansu stanja u postupku privatizacije državnog kapitala u preduzećima («Službeni glasnik Republike Srpske» broj 24/98) kojima je propisano da se u početnom bilansu stanja preduzeća koje je predmet privatizacije iskazuje vrijednost imovine, potraživanja, obaveza i kapitala preduzeća prema knjigovodstvenoj vrijednosti i u konvertibilnim markama (čl. 2. i 4.). S toga, Ustavni sud smatra da Narodna skupština ne može crpiti svoju nadležnost da regulira status predmetnog zemljišta na osnovu Zakona o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima budući da predmetno zemljište nesporno nije bilo (knjigovodstvena) imovina preduzeća, čiju je privatizaciju provodila Republika Srpska. Također, imajući u vidu da se prema članu 8. navedenog zakona poljoprivredno zemljište smatra prirodnim bogatstvom i javnim dobrom koje ne može biti predmet privatizacije prema navedenom zakonu te da će se status poljoprivrednog zemljišta utvrditi posebnim zakonom, Ustavni sud zaključuje da su neosnovani navodi Narodne skupštine da joj je Zakonom o privatizaciji državnog kapitala u preduzećima dana nadležnost da privatizira, odnosno utvrdi svojim vlasništvom predmetno poljoprivredno zemljište. Također, u odnosu na navode Narodne skupštine da predmetno zemljište nije obuhvaćeno Završnim izvještajem o popisu državne imovine Ureda Visokog predstavnika iz decembra 2009. godine, Ustavni sud zapaža da u konkretnom predmetu nije od uticaja na odluku činjenica da li je poljoprivredno zemljište evidentirano kao državno ili ne (misli se na popis iz decembra 2009. godine), kada je nesporno da se radi o zemljištu koje je upisano kao opštenarodna imovina, društvena odnosno državna svojina sa pravima koja iz takve svojine proizlaze“, navedeno je u Odlui Ustavnog suda BiH.
Pravobranilaštvo Republike Srpske je, kao argument, koristilo i odluke Ustavnog suda BiH AP-2108/14, AP-4731/14 i AP-2184/16 donesene nakon apelacije „Ratar“ a.d. Prnjavor, a kojima bi se dokazala sudska praksa koja ide u korist Zakona o poljoprivrednom zemljištu Republike Srpske. „Ustavni sud ističe da se u navedenim predmetima u okvirima svoje apelacione nadležnosti bavio pitanjima navodnih povreda ustavnih prava apelanta „Ratar“ a.d. Prnjavor (pravo na pravično suđenje, pravo na imovinu, pravo na zabranu diskriminacije) u postupku pred redovnim sudovima, odnosno da u tim predmetima nije „potvrđivao da poljoprivredno zemljište nije bilo predmet privatizacije i da je vlasništvo Republike Srpske“, ističu sudije Ustavnog suda BiH. Piše: Avdo Avdić slobodna-bosna.ba