Ratovao u Siriji i Armeniji pa postao NAJVEĆI TURČIN KOJI JE HODAO ZEMLJOM
"Slobodna Bosna" donosi novu zanimljivu priču iz historije.Glavni junak naše današnje priče je Mustafa Kemal Ataturk, turski vojskovođa, osnivač i prvi predsjednik Republike Turske. Rođen je 19. maja 1881. u Solunu, a umro je 10. novembra 1938. godine u Istanbulu. Na ruševinama oslabljenog Otomanskog carstva uspio je da nepopularnim, ali dosljednim reformama izgradi modernu i moćnu državu. Pod njegovom vlašću uloga vjere u odlučivanju je drastično opala. Uveo je besplatno školovanje, otvorio hiljade škola širom zemlje, ukinuo diskriminaciju žena i funkciju sultana. Iako je Turska u vrijeme vladavine Kemala Ataturka formalno bila demokratska država, njegova čvrsta ruka nije davala mnogo slobode političkim oponentima. Ime Kemal dobio je u mladosti. Pojedini historičari tvrde da mu je drugo ime dao profesor matematike zbog njegovog značenja – “savršeni” ili “zreli”. Drugi, pak, tvrde da je Mustafa svom imenu dodao Kemal po uzoru na velikog pjesnika Namika Kemala. Nadimak Ataturk došao je nešto kasnije. Mustafa je rođen 1881. godine u Solunu u radničkoj porodici.
Majka mu je bila domaćica, a otac je napustio posao u policiji te se bavio trgovinom drvima. Majka je željela da se Mustafa školuje u medresi, muslimanskoj školi, a otac da završi privatnu školu te da, poput njega, postane trgovac. On je, pak, želio nešto treće te je bez znanja roditelja položio prijemni ispit i upisao se u vojnu školu u Solunu. U martu 1899. je upisao Vojnu akademiju u Pangalti, predgrađu Konstantinopolja (današnji Istanbul). Diplomirao je 1905. godine. Brzo po završetku škole uhapšen je zbog anarhističkih ideja. Nakon nekoliko mjeseci pušten je iz zatvora na nagovor Riza Pashe, bivšeg direktora škole koju je pohađao. Po izlasku iz zatvora, pridružio se Petoj armiji, stacioniranoj u Damasku. Pet godina je proveo u Siriji i Palestini prije nego što se vratio u Solun.
Borio se u Italijansko-turskom ratu tokom 1911. i 1912. godine te u Balkanskim ratovima od 1912. do 1913. godine. Mustafa Kemal se istakao 1915. u bici kod Galipolja, u kojoj je spriječeno da britanske i francuske trupe preuzmu Istanbul. Ubrzo je čin pukovnika zamijenio činom generala. Poslije galipoljskog prelazi na druga ratišta, u istočnoj Turskoj, Siriji i Palestini. Novoizabrani sultan Mehmed VI imenovao ga je 1918. komandantom Sedme armije u Palestini i Siriji. Britanci su skoro potpuno uništili Sedmu armiju u bici kod Megida, ali je Mustafa uspio da formira snažnu odbrambenu liniju i sačuva Alepo. Škotski historičar Lord Kinross kaže da je Mustafa Kemal jedini turski general koji nikad nije doživio poraz. U novembru 1918. vraća se u okupirani Konstantinopolj. Saveznici nakon toga preuzimaju Izmir, drugi najveći grad nekadašnjeg Otomanskog carstva. Predaju ga u nadležnost Grcima.
To je bio okidač za stvaranje Turskog nacionalnog pokreta, a kasnije i početak Turskog rata za nezavisnost. Mustafa Kemal je organizovao pokret za nezavisnost sa sjedištem u Ankari. Cilj je bio da se zaustavi okupacija teritorija na kojima se govori turski jezik, te da se stopira cijepanje tih teritorija. Istanbul je imao drugi plan, te je sultanova vlada osudila Mustafu na smrt u odsustvu. Ipak, to nije spriječilo narod da podrži novog vođu te su njegove trupe uz pomoć ruskog oružja porazile Armene na istoku i prisilile Francuze i Italijane da se povuku sa juga. Sljedeći problem bili su Grci koji su skoro umarširali u Ankaru. Ipak, Turci su 1921. na čelu s Mustafom Kemalom zaustavili njihov dalji napredak, a godinu dana kasnije krenuli u ofanzivu koja je natjerala Grke da se povuku do Sakarije na Sredozemnom moru. U oktobru Velika narodna skupština proglašava Republiku Tursku, a Kemala Mustafu njenim prvim predsjednikom. 24. juli se i danas u Turskoj slavi kao Dan Republike.
Ubrzo nakon proglašenja Republike počela je modernizacija zemlje. Mustafa Kemal ukinuo je kalifat, zatvorio sve vjerske sudove i škole, zabanio nošenje marama među zaposlenicima u javnom sektoru, ukinuo službu kanonskog prava, ukinuo zabranu alkohola, usvojio gregorijanski kalendar umjesto islamskog, zamijenio je arapsko pismo grčkim, te naložio da poziv na molitvu bude na turskom, a ne na arapskom jeziku. Sa željom da Tursku učini evropskom zemljom, ukinuo je nošenje fesa i zara, tradicionalnih muslimanskih kapa koje su bile svojevrsni statusni simboli. Još jedna od veoma bitnih promjena ticala se uvođenja prezimena, odnosno obaveznih porodičnih imena. Skupština je Mustafi Kemalu dala prezime Ataturk, što znači “otac Turaka”. Jedan od mudrih poteza povukao je na planu homogenizacije društva, i to formiranjem dogovora s Grcima. Naime, Grčka je pristala da pošalje 380.000 muslimana Turskoj u zamjenu za više od million grčkih pravoslavaca. Taj dogovor, kao i prisilno iseljavanje Armena iz Turske, doveli su do toga da muslimani čine većinu stanovništva Ataturkove nove države.
Mustafa Kemal je izvršio korjenite političke, socijalne i ekonomske reforme. Vjerovao je da se na temelju suvereniteta može izgraditi moćna država. Po svaku cijenu je želio da se riješi otomanskog naslijeđa pa je, umjesto Istanbula, prijestolnica postala Ankara. Politička reforma se ogledala u viziji predstavničke demokratije i parlamentarnog suverenosti, gdje Narodna skupština ima najveću moć. Posebno dobre odnose gajio je sa Sovjetskim savezom pa je u martu 1921. godine potpisan Sporazum o bratstvu i prijateljstvu sa sovjetskom Rusijom. Prijateljstvo je ipak bilo uslovljeno borbom protiv istih neprijatelja – Britanaca i Zapada. Godine 1925. potpisao je Pakt o nenapadanju sa Sovjetskim savezom. Sporazum je 1935. potpisan na još deset godina. Uprkos žestokim borbama u prošlosti, Ataturk je uspio da pomiri Grke i Turke pa 30. aprila 1930. godine Grčka objavljuje da se odriče ciljeva na turskoj teritoriji. Već u oktobru grčki lider Elefterios Venizelos i Mustafa Kemal Ataturk potpisali su Sporazum o prijateljstvu. Venizelos je čak podržao Ataturkovu kandidaturu za osvajanje Nobelove nagrade. Sve do ranih tridesetih godina Turska je vodila savremenu neutralnu vanjsku politiku sa Zapadom, sklapajući sporazume o prijateljstvu i neutralnosti.
U vrijeme vladavine Kemala Ataturka,Turska ekonomija doživjela je preporod. Kako bi podstakao razvoj industrije, otvarao je nove i modernizovao postojeće fabrike u oblasti poljoprivrede, mašinske i tekstilne industrije. Preuzeo je fabrike za proizvodnju cigareta od francuskih firmi. Godine 1924.osnovao je Tursku banku, a 1927. Tursku državnu željeznicu. U jeku Velike depresije (1929-1931) osnovao je Centralnu banku Republike Turske. Osim tekstilne i prehrambene industrije, Ataturk je ulagao u auto i avioindustriju. Želio je da Turska postane vodeća sila u autoindustriji u regionu. Do 1935. godine stvoreno je industrijsko društvo zasnovano na zapadnoevropskom modelu, a Turska je imala realtivno stabilnu ekonomiju. Tokom života, Mustafa Kemal Ataturk je usvojio trinaestoro djece, jednog dječaka i dvanaest djevojčica. Najpoznatija je Sabiha Gökçen, prva žena pilot borbenog aviona u Turskoj. Ataturk je 1937. otkrio da boluje od ciroze jetre, a umro je 10. novembra 1938. godine u palači Dolmabače.
Njegovi posmrtni ostaci sahranjeni su u Etnografskom muzeju u Ankari da bi 15 godina nakon njegove smrti bili preneseni u mauzolej na brdu iznad Ankare. CITATI OCA NACIJE Vladar kome treba podrška religije da bi održao svoju vlast je slabić; to je kao da pokušava da svoj narod uhvati u zamku. -Nauka je najpouzdaniji vodič za čovječanstvo, za život, za uspjeh u svijetu. Traženje vodiča koji nije nauka vodi nesmotrenosti, neznanju i herezi. Sve što vidimo na ovom svijetu je stvaralački rad žena. -Dobar učitelj je poput svijeće – on se troši kako bi osvijetlio put drugima. Tamo gdje nema slobode, stanuju smrt i destrukcija. Čovjek koji ne razmišlja drugačije od svog vremena i okruženja, ne može da prevaziđe svoje vrijeme i okruženje. Mir u kući je mir u zemlji. Mir u zemlji je mir u svijetu. Čovječanstvo je jedno tijelo, a svaki narod je dio tog tijela. Nikad ne smijemo reći: „Šta me briga što je neki dio svijeta bolestan!“ Ako postoji nešto poput bolesti, moramo se pobrinuti za to kako je ne bismo i mi dobili. (SB)