Ankete kažu da bi Zeleni mogli da dođu na vlast u Berlinu. Šta bi to značilo za BiH i komšiluk? 

Kraj žmirenja na rušenje demokratije, kažu sagovornici DW. A možda i povratak politike proširenja Evropske unije. Na 137 stranica izbornog programa Zelenih, koji treba da bude izglasan na kongresu u junu i do tada može da se mijenja, klima se pominje 184 puta. Zapadni Balkan se pak pominje dvaput. Jednom kada se hvali dolazak radne snage iz tog regiona. Drugi put gdje piše da se Zeleni zalažu za „konkretne napretke u evropskim integracijama Zapadnog Balkana“. Prethodno se navodi da je proširenje EU „uspješna priča“. Koju Zeleni žele da nastave.

Slične fraze nalazile su se prethodnih godina u izbornim programima bezmalo svih njemačkih partija. Ali, sada su Zeleni u žiži jer bi nakon izbora u septembru lako mogli da dođu na vlast. Barem kao manji koalicioni partner. Ili da čak daju iduću kancelarku.

Izbor harizmatične i poletne Analene Berbok za kancelarsku kandidatkinju i istovremena razorna svađa kod Demohrišćana o sopstvenom kandidatu ove sedmice daju novi uzlet Zelenima u ispitivanjima javnog mnjenja.

Zeleni dolaze na velika vrata

Institut Forsa je izmjerio da su postali ubjedljivo najjača snaga ispred Demohrišćana (28 prema 21 odsto), dok Civey ipak daje prednost Demohrišćanima (29 prema 25%). Čak i tako bi pod zelenom kancelarkom teoretski bila moguća koalicija sa Socijaldemokratama te ili Liberalima ili Ljevicom.

Šta bi, dakle, Bosna i Hercegovina i region mogli da očekuju od partije koja je šesnaest godina tavorila u opoziciji. A sada bi, na talasu klimatskih promjena kao ključne političke teme, mogla da zavlada najmoćnijom državom Evrope?

Protivnici stabilokratije?

„Zeleni su ubijeđeni Evropejci“. Kaže DW-u Simon Ilze, koji u Beogradu vodi kancelariju zelene Fondacije „Hajnrih Bel“. Zaduženu za Srbiju, Crnu Goru i Kosovo. On je uvjeren da bi region bio među prioritetima. „Za Zelene je raison d'être da se EU razvija, produbi i proširi. To je DNK Zelenih. Ako je Evropi loše, i Njemačkoj je loše. A Evropi ne ide dobro.“

Posljednjih godina je u EU vidljiv zamor od proširenja. Francuski predsjednik Emanuel Makron, kako je nedavno pokazala analiza Fondacije za otvoreno društvo, otvoreno blokira proširenje EU. Na osnovu površne računice o raspoloženju francuskih birača. No, ni Angela Merkel se tokom četiri mandata na čelu Vlade nije pokazala kao prvakinja priče o proširenju.

Štaviše, evropski politikolozi su skovali riječ „stabilokratija“. Da opišu režime na Zapadnom Balkanu koji gaze demokratiju. Iz Brisela ipak dobijaju podršku zarad navodne stabilnosti.

Tome će doći kraj, tvrdi Ilze, ako Zeleni dođu na vlast. „Zeleni su tu stroži i beskompromisniji. Zato Vučić i drugi treba da očekuju mnogo neprijatnija pitanja. Proći će vrijeme podrške stabilokratiji, zatvaranja očiju ili davanja popusta na polju demokratije i vladavine prava u zamjenu za pomake u pitanju Kosova“, kaže on za DW.

Upravo je poslanička grupa Zelenih u Evropskom parlamentu bila pokretačka snaga izvještaja u kojem su nedavno poimence pobrojane afere poput Jovanjice i Krušika. Sa druge strane, Evropska narodna partija koju predvode njemački Demohrišćani bezuspješno je pokušala da te afere precrta iz izvještaja. I tako poštedi blamaže Srpsku naprednu stranku. Svoju pridruženu članicu.

Osnovna ljudska prava

Freedom House trenutno sve države regiona svrstava u „djelimično slobodne“. Dok ih Reporteri bez granica na karti svijeta obilježavaju narandžastom bojom. Medijske slobode godinama su ugrožene.

Ljudima u Srbiji kojima smetaju „autokratski sistem jednog čovjeka“ i „sprdnja sa demokratijom“ zato je dodijalo što se njemački zvaničnici u odnosu sa vlastima ponašaju „kao da je sve u najboljem redu“. Kaže ovo Andrej Ivanji. Urednik spoljnopolitičke rubrike nedjeljnika Vreme i dopisnik više njemačkih medija.

„Zeleni u Njemačkoj djeluju kao partija kojoj je više stalo do osnovnih principa ljudskih prava. Pravne države. Demokratije i slobode medija“, nastavlja Ivanji za DW. „Ako bi Zeleni došli na vlast, možda bi fokus bio na suštinskim pitanjima za razvoj društava na Balkanu. Sada se na papiru približavamo EU. Doduše dosta kilavo, ali sve što se dešava u praksi udaljava nas od EU.“

Geopolitika u igri

Prvi i posljednji put su Zeleni bili u saveznoj vlasti u Njemačkoj kao mlađi partner Socijaldemokrata Gerharda Šredera od 1998. do 2005. godine. Tada ih je u velikoj mjeri odredilo učešće u bombardovanju SR Jugoslavije. Koje je zagovarao tadašnji šef diplomatije Jozef Fišer.

Većina članova i simpatizera Zelenih tome se protivila. Zastupajući antiratnu politiku po svaku cijenu. U čuvenoj sceni, Fišer je na stranačkom kongresu u maju 1999. pogođen u glavu balonom punim crvene farbe.

„Na Zelene je naravno uticalo iskustvo Srebrenice i rata na Kosovu“. Kaže Simon Ilze iz Fondacije „Hajnrih Bel“. Prema njegovim riječima, Zeleni su se „mučili“ da podrže tadašnju vojnu intervenciju. A ni danas ne daju blanko-podršku akcijama NATO. „Ali su ponešto naučili iz iskustva. Sada su na stanovištu: ako veće zlo može biti spriječeno, onda se mora prihvatiti manje zlo. To je i bila odluka 1999.”

Prema Ilzeovim riječima, to ne znači da se danas na prilike gleda crno-bijelo. „Zeleni ne razmišljaju u kategorijama dobrih i loših momaka. Ne gleda se na Srbe paušalno kao na loše. A na Bošnjake i Albance kao na dobre momke.”

Ne bježe od geopolitike

Ali, od geopolitike ni Zeleni ne mogu i neće da bježe. Kako kaže Ilze, znaju da su na Balkanu prisutni i drugi igrači koji podrivaju evropske interese. Tu se obično pominju i Turska i arapske zemlje. Ali prije svih Rusija i Kina.

Nedavno je u razgovoru sa novinarima Viola fon Kramon-Taubadel, poslanica u Evropskom parlamentu iz redova njemačkih Zelenih i izvjestiteljka za Kosovo, čak rekla da se u EU „zanemaruju geopolitičke implikacije procesa vakcinacije u Srbiji“. Prije svega kada je riječ o ruskom cjepivu Sputnjik V.

„Mada je EU poslala više medicinske opreme, u srbijanskim medijima vrlo pozitivno se govori o Rusiji i Kini. O EU uglavnom u negativnoj konotaciji. To nije slučajno, iza toga stoji sistem. Ali prije ili kasnije Srbija će morati da odluči gdje zaista stoji“. Rekla je Fon Kramon-Taubadel.

U danima kada se na Balkanu žustro raspravlja o famoznom non-paperu koji je navodno sročio slovenački premijer Janez Janša. Nije iznenađenje da se Zeleni oštro protive prekrajanju granica ili stvaranju „velikih” Albanije, Srbije ili Hrvatske. Isti stav su imali i kada su Vučić i Hašim Tači prije dvije-tri godine pustili probni balon o „razmjeni teritorija“.

„To je sve propaganda. Bolesna ideologija devedesetih. Tužno je da i dalje razmatraju ideje koje bi odvele krvoproliću“, kaže Ilze. „Realnost je da je Balkan multietnički region. To je njegova snaga i bogatstvo.“   (DW)