Mustafa Golubić bio je jedna od najzagonetnijih istorijskih figura između dva rata na Balkanu.Bio je bonvivan, špijun, “crnorukaš”,
Staljinov intimus, ljubavnik Grete Garbo, Tankosićev četovođa, čovek koji je organizovao atentat na Trockog, “jugoslovenski Džejms Bond”, agent Kominterne, Titov ljuti suparnik…Rođen je u Stocu 1891. od oca Muhameda i majke Nure, koja je živjela 102 godine. U Sarajevu je završio gimnaziju, a kao jugoslovenski stipendista studirao pravo u Ženevi i Tuluzu. Bio je pripadnik “Mlade Bosne”.Zanimljiva su svedočanstva iz tog vremena, pa tako Golubićev biograf Nemanja Baćković piše: “Na tadašnjem korzou privlačio je pažnju stasom, a uz to je nosio fes i bio ogrnut pelerinom. Kao jedan od prvih Bosanaca koji je stigao u Beograd, Golubić je sve sakupljao oko sebe, prihvatao i pomagao. Tako je prvi dočekao Gavrila Principa koji je peške pošao iz Hadžića. Mujaga ga je odmah odveo na neki miting na kom je mogao da viče ‘Dole Austrija‘ i da mu ne fali ni dlaka sa glave.”
ORDEN ZA HRABROST
Vrlo mlad se angažovao u vojnim strukturama i tu se pokazao kao veoma efikasan, uoči bugarskog napada na Srbiju 1915. doveo je iz Rusije oko 1.000 dobrovoljaca, a kao učesnik Prvog balkanskog rata odlikovan je Ordenom Miloša Obilića za hrabrost.Da bi postao član Tankosićevog četničkog odreda, Golubić je hrabrost i odvažnost dokazao na sebi svojstven način: “Ključni dokaz Golubić je izveo tako što je skočio sa luka Savskog mosta, što pre njega niko nije smeo ni izveo. Tako je mogao i da izvrši obećanje dato Principu, pa ga je odveo u četničku školu u Prokuplju. Tankosić je kočopernog, ali sitnog i nežnog Gavrila glavačke najurio, pa ga još i častio sa nekoliko štapova po turu.”Zanimljivo je kako se izjašnjavao o svojoj nacionalnoj pripadnosti. Mustafa je objavio tekst u Ilustrovanoj ratnoj hronici u kome između ostalog kaže: “Evo mene. Ja sam Musliman iz Bosne. Ja sam vaš zemljak iz Bosne, ali sam Srbin jer mi je maternji jezik srpski…”A evo kako Mustafu opisuje jedan njegov prijatelj, “solunac” Životije Čokić iz Kovačevca kod Mladenovca: “Kad život visi o koncu i drugog izlaza nema, on je kao protivmeru upotrebljavao drskost, prelazeći u napad kao da je ugrožen njegov neprijatelj, a ne on… U slobodnim časovima je mnogo čitao, pisao dnevnik ili spavao…”
OD SOLUNA DO PARIZA
Na Solunskom procesu 1917. godine osuđen je na godinu dana zatvora a onda interniran na Krf i u Afriku. Nakon toga, neko vrijeme provodi u Francuskoj gdje januara 1921. u Parizu biva uhapšen pod optužbom da je spremao atentat na kralja Aleksandra, zbog čega ga kasnije francuske vlasti protjeruju iz zemlje.Golubić pristupa komunistima 1922. godine u Beču i odmah odlazi u Moskvu gdje dobija obuku za vrhunskog špijuna Četvrtog odjeljenja GPU (Gosudarstvenoe Političeskoe Upravljenije – Državna politička uprava). Imao je delikatan i odgovoran zadatak – likvidacija tzv. otpadaka boljševičke partije i važnih ličnosti sa bečkog dvora, a organizacija čiji je on bio koordinator zvala se “Crveni orkestar” i imala je sjedište u Beogradu. Toliko je bio efikasan u tom poslu da je dogurao do čina generala Crvene armije. Do 1931. je boravio i živio u Parizu, Moskvi, Pragu, Beču i Berlinu. U Parizu je nabavljao falsifikovane pasoše za komuniste.
APRILSKI RAT
U Beograd dolazi u vrijeme Aprilskog rata kao povjerenik Kominterne da sredi stanje u KPJ i produži za Grčku kako bi ispitao odgovornost jednog visokog funkcionera grčkih komunista. Međutim, do Grčke neće stići. Nacisti su ga uhapsili 7. juna 1941. i prepustili čuvenom zlikovcu, majoru Hansu Helmu da ga isleđuje. Podvrgnut užasnom mučenju, Golubić je ostao dosljedan sebi i svom hercegovačkom karakteru, nije odao nijednog od svojih kamarada iz “Crvenog orkestra”. A navodno je svom cimeru iz ćelije neposredno pred smrt rekao da je ubijeđen kako ga je Gestapou otkucao Josip Broz Tito. Gestapovci su mu bukvalno polomili svaku kost u tijelu, toliko da je morao da bude iznesen iz zatvora i posađen na stolicu ispred streljačkog voda jer nije mogao da stoji na nogama. Strijeljali su ga 11. juna 1941. u Pionirskom parku.
NARODNI HEROJ SSSR
Umro je u skladu sa svojim riječima: “… Srpski revolucionar ako hoće da pobedi, mora biti umetnik i konspirator, imati talenta za borbu i stradanja… On mora biti mučenik i zatvorenik, čovek zapadnih manira i hajduk koji u određenom trenutku može i mora da zaurla, kako bi poveo u boj za spas unesrećenih i pogaženih…”Nakon oslobođenja Beograda 1944. godine, pripadnici obavještajne službe Trećeg ukrajinskog fronta (SMERŠ) su pronašli i ekshumirali Golubićeve ostatke, a autopsiju je izvršio dr Vojislav Stojanović koji je potvrdio da su mu skoro sve kosti u tijelu bile slomljene. Golubićevi ostaci su preneseni u Moskvu i uz najveće vojne počasti sahranjene u Aleji ruskih velikana.General Mustafa Golubić je proglašen za narodnog heroja SSSR-a. U seriji “Senke nad Balkanom”, Mustafu Golubića tumači hrvatski glumac Goran Bogdan koji je rođen u Širokom Brijegu, samo pedesetak kilometara od Mustafinog rodnog Stoca.