O velikom zločinu srpskih ustanika počinjenom 1809. godine nad sjeničkim Bošnjacima govorilo se veoma malo u historiografiji, 

a tek su u posljednjih desetak godina pojedini mediji pokušali rekonstruirati masovna ubistva u ovom gradu na Pešterskoj visoravni. Kada je riječ o bošnjačkim piscima, ove teme u svom romanu Fetva dotakao se Murat Baltić, zbog čega je pao u nemilost srpske vlasti Devetnaesto stoljeće za Bošnjake i općenito muslimane Balkana donijelo je niz radikalnih promjena. Posebno se to odnosi na muslimane u Srbiji koji su, uslijed Prvog i Drugog srpskog ustanka, doživjeli značajne ljudske gubitke. Srpski ustanci bili su i pokretač masovnih iseljavanja muslimanskog stanovništva iz Srbije prema Bosni i Turskoj. Koliko je početak 19. stoljeća bio težak za Bošnjake i ostale muslimane u Srbiji, svjedoči i genocid u Sjenici, koji je počinjen 1809. godine. O ovom velikom zločinu srpskih ustanika nad sjeničkim Bošnjacima govorilo se veoma malo u historiografiji, a tek u posljednjih desetak godina imamo pojedine medije koji su pokušali rekonstruirati masovna ubistva u ovom gradu na Pešterskoj visoravni. Kada je riječ o bošnjačkim piscima, ove teme u svom romanu pod nazivom Fetva dotakao se Murat Baltić, zbog čega je pao u nemilost tadašnje srpske vlasti koja je provodila represiju nad sandžačkim Bošnjacima.

 

Srpskoj intelektualnoj eliti tada, kao ni danas, nije bilo u cilju da se događajima u Sjenici od prije tačno 210 godina pridaje veliki značaj, što je potpuno razumljivo zbog obima zločina koji je počinjen nad muslimanima u ovom gradu. Prvi srpski ustanak koji je predvodio Karađorđe Petrović započeo je tokom 1804. godine, kada dolazi do pobune protiv muslimana u šest nahija. Srpski vojnici napadali su tokom Prvog srpskog ustanka muslimane i uništavali njihovu imovinu, što je rezultiralo masovnim iseljavanjima. Pet godina od početka ovog ustanka srpski vojnici predvođeni Karađorđem Petrovićem odlučili su da napadnu i područje današnjeg Sandžaka.

 

Nakon ranijih neuspjelih pokušaja da zauzmu Novi Pazar, srpski vojnici napali su obližnju Sjenicu, u kojoj je živjelo oko 5.000 muslimana. Karađorđe je sa svojim vojnicima žestoko napao Sjenicu, u kojoj se nalazilo dosta muslimana iz Nove Varoši i okoline, koji su, uslijed ranijih naleta srpske vojske, bili primorani napustiti svoje dotadašnje domove. Sjenički muslimani, svjesni opasnosti, odlučili su se na otpor napadačima u početku. Odbranu sjeničkih Bošnjaka muslimana predvodio je Mustaj-beg Čavić, koji se trudio zaustaviti ulazak srpske vojske unutar tvrđave u Sjenici. Malobrojni i slabo opremljeni branitelji Sjenice nisu mogli dugo izdržati pa su se odlučili na pregovore s napadačima koje je predvodio Karađorđe Petrović. Nakon pregovora, odlučeno je da se branioci predaju, a da će srpska vojska zauzvrat pustiti muslimansko stanovništvo da napusti grad dalje prema Bosni, koja se u tom vremenu činila kao sigurno mjesto.

 

Kao i mnogo godina poslije, srpski vojnici nisu ispoštovali postignuti dogovor o mirnom napuštanju muslimana, već su odmah pri njihovom napuštanju tvrđave počeli s masovnim ubijanjem. U ovom zločinačkom piru Karađorđevih sljedbenika ubijani su podjednako muškarci i žene, ali i djeca, što ovu genocidnu namjeru čini još strašnijom. Brutalna i sistematska ubistva dosegla su broj od 2.500 muslimana, što je činilo oko polovine tadašnjeg stanovništva u Sjenici. Karađorđe se nije zadovoljio ubistvima, već je naredio da se divljački pojedinačno odsijecaju glave muslimanima, koje je u konačnici ritualno javno nabio na kolčeve kao poruku ostalim muslimanima Sandžaka, ali i Srbije.

 

Sandžački historičar Esad Rahić u svom djelu Prvi srpski ustanak i njegov uticaj na prilike u Novopazarskom Sandžaku, Novopazarski zbornik 2009. zapisao je zapažanje izvjesnog Antonija Protića, koji je svjedočio ovim zločinima srpske vojske. “No, ujutru, kad su započeli Turci izlaziti iz grada, Srbi ne čekajući da izvrve iz grada, no započnu uskakati preko zida unutra. Karađorđe je branio i odbijao, ali nije mogao vojsku zaustaviti. Turci jedva uspeju tri časti izaći iz grada, a proći koji su se zatekli, okrenu na naše pucati i u tome se povede strašan po polju sjeničkom boj. Ovdje se nije gledalo ni muško ni žensko, a je li koji Turčin sa kadom umak’o, to se ne zna. Pešak sasvim ostane po polju… Karađorđe je zapovedio da se glave donesu u Sjenicu. I tako, svrši se ovaj boj. Glave su donijete, no nije bilo dosta kočića da se sve ponabijaju već su onako pomešane u paradu, a čislom, ako je jedna manje od 2.500.”

 

O ovim događajima s kraja proljeća i početka ljeta 1809. godine govorio je i Vuk Karadžić, koji je naglašavao da su se u maloj Sjenici dogodili strašni zločini nad “Turcima”, kako su Srbi pogrdno zvali sandžačke Bošnjake, ali i ostale muslimane. Zbog svojih pisanja o zbivanjima u Sjenici, Karadžić je često bio kritiziran od tadašnjih srpskih historičara koji su genocidne aktivnosti u Sjenici odobravali. Događaji od prije 210 godina ostavili su ogromne posljedice na Sjenicu, prije svega se to odrazilo na broj stanovništva, ali i općenito na razvoj ovog gradića. Zanimljivo je da se u srbijanskom školskom planu i programu o dešavanjima u Sjenici skoro da i ne govori, dok se o Prvom i Drugom srpskom ustanku priča kao o oslobodilačkim aktivnostima za srpskih narod, koji je u konačnici, zahvaljujući “pobjedama nad Turcima”, dobio nezavisnu državu.

 

To je još jedan vid ignoriranja prisustva Bošnjaka muslimana na području Sandžaka, koji su ipak uspjeli da opstanu u Sjenici, ali i drugim obližnjim gradovima. Ono što je potrebno spomenuti da u Sjenici i još nekim sandžačkim gradovima s većinskim bošnjačkim stanovništvom ulice nose naziv po Karađorđu Petroviću, arhitekti genocida nad Bošnjacima iz Sjenice. Zbog toga inicijativa o promjeni imena ulica u Sandžaku ima smisla i na njoj treba insistirati. Sjećanje na događaje u Sjenici koji su rezultirali ubistvom 2.500 muslimana potrebno je kako bi se potpuno razumjeli i događaji iz protekle agresije na Bosnu i Hercegovinu, kada se i u većem omjeru sve ponovilo. Bošnjaci su dužni uzeti pouku iz svoje historije, koja je, nažalost, krvava, a sve zahvaljujući bošnjačkoj naivnosti i zaboravu.           stav.ba